هم‌اکنون سالانه نزدیک به ۲ میلیون و پانصد هزار تن کنجاله سویا در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که غالب آن در بخش خوراک طیور و دام به کار گرفته می‌شود. کنجاله سویا یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه طیور و دام و منبع اصلی تامین پروتئین مورد نیاز طیور و در نتیجه از مهم‌ترین نهاده‌های تولید گوشت در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است. این محصول که از دانه سویا به‌دست می‌آید، در کنار ذرت، بخش عمده خوراک طیور را در کشور تشکیل می‌دهد. در عین حال با وجود اهمیت بسیار زیاد کنجاله سویا در تامین خوراک طیور و دام کشور، وابستگی نزدیک به ۱۰۰ درصدی ایران به واردات کنجاله و دانه سویا نقطه ضعف بزرگی در این زمینه به شمار می‌رود.
البته در مورد بازار کنجاله سویا همه مباحث به اینجا ختم نمی‌شود کما اینکه در اثر کمبود شدید کنجاله سویا دامی امروز واحدهای تولیدی از بسته‌های زرد و نارنجی رنگی پر شده که تا همین چند ماه پیش خوراک انسان‌ها بوده است! حالا این بسته‌ها که داخلشان پر شده از سویا انسانی، یکی پس از دیگری خالی می‌شوند تا در نبود نهاده‌های دامی خوراک مرغداری‌ها شوند. می‌گویند تاریخ مصرف گذشته‌اند؛ اما اینکه چرا این سویاها سر از انبار نهاده درآورده‌اند، دلیل دیگری دارد. داستان از این قرار است که میزان عرضه نهاده‌های دامی در ماه‌های گذشته به شدت کاهش یافته و هر کیلو کنجاله سویایی که باید به قیمت ۲۴۵۰ تومان عرضه شود، این روزها در بازار ۱۵ هزار تومان قیمت می‌خورد. این در حالی است قیمت هر کیلو سویا انسانی تنها ۱۲ هزار تومان تعیین شده. جو و ذرت ۱۴۵۰ تومانی هم حدود ۳۱۰۰ تومان و ۳۸۰۰ تومان فروخته می‌شوند!
به دنبال پیگیری خبرنگار گروه اقتصادی آفتاب یزد از دیدگاه مجید موافق قدیری رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان چنین استنتاج می‌گردد: این سویاها تاریخ مصرف گذشته‌اند و استفاده از آنها هیچ مشکلی چه برای دام و چه برای ذخایر غذایی ایجاد نمی‌کند؛ اتفاقا به نفع محیط زیست و اقتصاد ملی است و مانع هدر رفت مواد غذایی هم می‌شود. اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که تولیدکنندگان خوراک دام و دامدارها و مرغداری‌ها به دلیل کمبود ناچار به استفاده از چنین جایگزین‌هایی برای سیر کردن شکم دام‌ها و مرغ‌های خود شده‌اند، نه برای کاهش مخاطرات زیست محیطی و جلوگیری اسراف مواد غذایی. به نظر می‌رسد که با وجود وعده‌های داده شده برای کنترل بازار نهاده، این بازارها حالا حالاها رنگ بهبود نبیند که البته دلایل مختلفی دارد. از عدم تامین و تخصیص ارز و رسوب کالاها در گمرکات کشور گرفته تا رانت‌های عجیب و غریبی که اختلاف قیمت بین بازار آزاد و دولتی ایجاد کرده است. به گفته رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان در حال حاضر اختلاف قیمت یک کامیون ۲۰ تنی ذرت دولتی و آزاد حدود ۴۷میلیون تومان است! در هر محموله این محصول یک رانت ۴۷میلیونی وجود دارد که همه دوست دارند این رانت عاید آنها شود. جدای از این، خرید کنجاله سویا خارج از سامانه «بازارگاه» نوعی قاچاق کالا محسوب می‌شود و تولیدکننده خوراک دام و مرغداری که برای حفظ دام خود ناچار به خرید از بازار آزاد شده، «قاچاقچی» محسوب می‌شود.
رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان بر این باور است که با توجه به تحریم‌ها و مسئله نقل و انتقال پول، امروز نزدیک به ۷۰درصد کنجاله سویای مورد نیاز کشور از آمریکای لاتین (کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین) تامین می‌شود و هند سهم ۲۵درصدی در این زمینه به خود اختصاص داده است. موافق قدیری با بیان اینکه بخش عمده واردات نهاده‌های دامی مورد نیاز کشور از برزیل، آرژانتین، اوکراین، روسیه، هند، قزاقستان و بخش اندکی جو و کنجاله سویا نیز از کشورهای آلمان، رومانی و فرانسه تامین و وارد می‌شود، می‌افزاید: بنابراین واردات از کشورهای مطرح جهان انجام می‌شود.
رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان تصریح می‌کند: بخشی از کنجاله سویای وارداتی از هند خریداری می‌شود که به طور قطع نسبت به کشورهای امریکای لاتین کیفیت پایین‌تری دارد، اما براساس شرایط روز ناچاریم که از هندوستان واردات داشته باشیم، البته این درحالی است که شرایط بهداشتی واردات نهاده‌های دامی ما از استاندارد بالایی برخوردار است. به گفته وی، واردات نهاده‌های دامی طبق استانداردهای بهداشتی سختگیرانه سازمان ملی استاندارد و سازمان دامپزشکی کشور است و کنجاله سویای وارداتی از کشور هند نیز از کیفیت خوبی برخوردار است، اما پروتئین آن نسبت به نوع برزیلی و آرژانتینی قدرت جذب پایین‌تری دارد.
رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان با بیان این که نوسان قیمت نهاده‌ها همیشه سرمایه‌گذاری در صنعت دام و طیور را با چالش روبرو کرده است، می‌گوید: تشدید تحریم‌ها، انتقال ارز برای واردات نهاده‌های دامی را با مشکل جدی روبرو کرده به طوری که این امر نوسان واردات و توزیع نهاده‌ها را در پی داشته تا جایی که نامتعادل شدن قیمت‌ها در بازار آزاد نگرانی‌هایی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است.
حال با تمام این اقوال، محاسبات و تحلیل‌ها بر رانت شیرین نهاده کنجاله سویا و… می‌توان با یک نگاه ساده به وضعیت قیمت‌های جهانی نهاده‌های دامی که نمونه‌ای از نمودارهای آن را نیز همکاران ما با ارزیابی در سایت ITP به دست آوردند می‌توان گفت که وقتی روز گذشته (جمعه ۴ مهر ۹۹) حداکثر قیمت کنجاله سویا در بورس شیکاگو ۳۷۰دلار بوده است، با فرض در نظر گرفتن بهای ۲۷ هزار تومانی هر دلار می‌توان بهای یک تن نهاده و یک کیلوی آن را ۹ هزار و ۹۰۰ تومان اعلام کرد. این در حالی است که هم اکنون هر کیلو از این نهاده در بازار آزاد دست کم و متوسط به قیمت ۱۵ هزار تومان فروخته می‌شود!
پاسخ دهید